Дар Осорхонаи таърихии вилояти Суғд аввалин аудиоспектакл-променад (намоиши садоии сайёр) бо номи “Эхо Худжанда” барои меҳмонону сайёҳон пешниҳод гардид. Дар он тариқи садо бо гӯшмонак (наушники) таъриху фарҳанги шаҳр муаррифӣ мешавад.
Муаллифи Your.tj дар рӯнамоии лоиҳаи “Эхо Худжанда” иштирок карда, нақли аудиоиро аз Осорхонаи таърихии вилоят то хона-музейи Камоли Хуҷандӣ шунид. Ӯ аз бардошту эҳсосоти худ аз нахустин иштирок дар аудиоспектакл нақл кард.
Дар хусуси аудиоспектакл-променади “Эхо Худжанда”
Лоиҳа бо дастгирии Дафтари Швейтсария оид ба ҳамкорӣ дар Тоҷикистон ва ташаббуси Ташкилоти ҷамъиятии “Равобит” рӯзи 13-уми июл амалӣ шуд. Он ба ҳифзу шиносонидани ёдгориҳои таърихиву фарҳангии Хуҷанд равона шудааст.
Аудиоспектакл-променад яке аз форматҳои маъмул дар осорхонаҳои кишварҳои Аврупо аст, ки барои саёҳон дастрас аст. Дар он унсурҳои саҳнаҳои театрӣ ва факту далели таърихӣ, ки роҳбаладон барои сайёҳон нақл мекунанд, ҷо дода мешавад. Сайёҳон ҳангоми сайр нақлҳои ҷолиби овозиро тариқи гӯшмонак шунида, дар бораи мавзеи сайршаванда тассавурот пайдо мекунанд. Лоиҳаи “Эхо Худжанда” низ дар чунин формат таҳия шуда, чанд махсусият дорад.
Сайёҳону меҳмонони шаҳри Хуҷанд ҳангоми омадан ба Осорхонаи таърихии вилояти Суғд имкон доранд, ки бо гӯш кардани нақли пуртаъсир аз дирӯзу имрӯзи шаҳр, ки бо коркарди мусиқӣ омода шудааст, маълумот ёбанд. Муҳтавои он барои аудиторияи васеъ бо забонҳои тоҷикӣ, русӣ ва англисӣ дастрасу фаҳмо буда, арзиши таърихиву омӯзишӣ низ дорад. Ҳар шунавандаро ба тарзи интерактивӣ бо таъриху фарҳанги шаҳр шинос мекунад.
Ҳамакнун, дар осорхонаи таърихии вилояти Суғд тартиби истифодабарии таҷҳизоти аудиошунавӣ муқаррар шуда, ин хизматрасонӣ ҳамарӯза аз соати 10 то 18 пешниҳод мешавад. Нархи он барои шаҳрвандони кишвар 10 сомонӣ ва барои хориҷиён 30 сомонӣ мебошад.
Тақдими маҳсулоти асосии лоиҳа ба осорхона
Дар оғози рӯнамоии лоиҳаи “Эхо Худжанда” Иброҳим Иброҳимов, директори Муассисаи давлатии “Маҷмааи фарҳангию таърихии “Қалъаи Хуҷанд” аз амалӣ шудани ташаббуси саривақтӣ дар Осорхонаи вилоятӣ изҳори қаноатмандӣ кард.
“Лоиҳаи аудиоспектакл барои муассисаи мо навоварӣ аст. Аз оғози соли 2024 барои тайёр шудани он якҷо бо Ташкилоти ҷамъиятии “Равобит” кор кардем.
Ҳадафи асосии татбиқи ташаббуси мазкур рушди соҳаи фарҳанг ва ба сокинону сайёҳон бо роҳи наву ҷолиб муаррифӣ кардани мероси гаронбаҳои халқи тоҷик мебошад. Дар оянда нақша дорем, ки аудиоспектаклро бо забонҳои чинӣ, олмонӣ, фаронсавӣ ва ӯзбекӣ низ тарҷума карда, барои сайёҳон пешкаш кунем”, – изҳор дошт Иброҳим Иброҳимов.
Директори Дафтари Швейтсария оид ба ҳамкорӣ дар Тоҷикистон хонум Саломе Штайб низ аз муҳим будани густариши равобити фарҳангӣ, сайёҳӣ ва шабеҳ будани табиати Тоҷикистону кишвараш, гуфт. Ӯ шаҳри Хуҷандро шаҳри фарҳангии Тоҷикистон номид ва изҳори хурсандӣ кард, ки сокинони ин ҷо барои ояндаи дурахшони кишварашон талош доранд.
“Ташаббуси эҷод кардани аудиоспектакл дар бораи таърихи Хуҷанд на фақат барои сайёҳони хориҷӣ, балки барои сокинони дигар манотиқи Тоҷикистон низ муфид хоҳад буд. Дар маҷмӯъ, барои пешрафти соҳаи сайёҳӣ ва фарҳанг таъсири мусбат хоҳад расонд.
Тариқи он насли имрӯзу ояндаи Тоҷикистон ва сайёҳон дар бораи яке аз шаҳрҳои таърихӣ ва бостонии Тоҷиистон – Хуҷанд маълумоти ҷолиб пайдо кунанд. Бояд гуфт, ки Швейтсария дар давоми 16 сол дар соҳаи фарҳанг ва санъат сармоягузорӣ мекунад”, – гуфт бону Саломе Штайб.
Дар идома ӯ афзуд, ки Швейтсария дар доираи муносибатҳои дипломатӣ бо Тоҷикистон, ки аз он 32 сол пур мешавад, дар дигар соҳаҳои ҳаётан муҳим низ ҳамкориҳои мутақобилан судмандро ба роҳ мондааст. Мисол, лоиҳаҳои дар самти захираҳои об, пешгирӣ аз офтаҳои табиӣ, ҳуқуқи инсон ва ғайра амалӣ шудааст. Ҳамчунин, лоиҳаи мониторинги пиряхҳо ҷараён дорад, ки дар партави ташаббусҳои ҷаҳонии Тоҷикистон оид ба обу пиряхҳо самаровар хоҳад буд.
Баъдан расман 20 гӯшмонак ба маъмурияти осорхона супорида шуд.
Пас аз гӯш кардани аудиоспектакл
Гӯшмонакҳо фаъол шуданд. Онҳоро 20 нафар меҳмон, аз ҷумла Бону Салмое Штайб, Зеваршо Иброҳимзода, намояндагони ширкатҳои сайёҳӣ бо роҳбари мудири шуъбаи сайёҳии ҳукумати вилояти Суғд ва дигарон гӯш карда, аз рӯйи хатсайре, ки аудиоспектакл нақл мекунад, ба тамошо баромаданд.
Яке аз гӯшакҳо барои истифодаи ман ҳам расид. Он лаҳза барои эҳтироми меҳмони фахрӣ нақл бо забони англисӣ интихоб шуд.
Дар аудиоспектакл, ки 45 дақиқаро дар бар мегирад, маълумоти муфассал ҷо дода шудааст. Дар ҳар мавзӯъ факту далели мушаххас ҳам ҳаст. Мисол, дар оғоз дар бораи таърихи пайдоиши шаҳр ва ҳуҷумҳои душманон нақл мешавад. Дар пасманзари овози нақлкунанда ва мусиқии асосӣ садои ваҳмангези лашкар, шиҳакашии аспҳо, ба ҳам задани дами шамшери ҷанговаронро шунидан мумкин аст.
Сайёҳ ҳангоми расидан ба назди муҷассамаи қаҳрамонҳои филми “Ман бо духтаре вохӯрдам” – Лола ва Саид порчае аз суҳбати ин филмро мешунавад. Гуфтугӯи ин ду персонаж низ ба англисӣ тарҷума шудааст. Оҳангу суруди асосии ин филм ҳам дар пасманзари сухани ровӣ садо медиҳад, ки аз фарҳангу санъати мусиқии халқи тоҷик ёдоварӣ мекунад.
Ровӣ дар бораи 6 фарзанди барӯманди халқи тоҷик, ки дар маҷмӯаи нимпайкараҳои шахсиятҳои таърихии дар соҳили дарёи Сир қомат афрохтааст, нақл мекунад. То расидан ба ин нимпайкараҳо дар бораи жанри шашмақом низ маълумоти мухтасар дода, порчае аз суруди машҳури Боймуҳаммад Ниёзов гузошта шудааст.
Вақте ба айвонҳои кандакоришудаи Боғи Камоли Хуҷандӣ наздик шудем, худро дар устохонаи устои кандакор тасаввур кардем. Зеро дар аудиспектакл дар баробари маълумот додан дар бораи ин ҳунари қадимаи мардуми тоҷик боз ин садоҳоро шунидан мумкин буд; чӯбтарошии усто бо исканву теша, нақшкашиву рангпошӣ дар чӯб ва ҳоказо.
Муаттархон Баширова тарҷумони ҳирфаӣ, ки дар рӯнамоии лоиҳаи “Эхо Худжанда” ширкат варзид, пас аз гӯш кардани аудиоспектакл гуфт, ки забон ва тарзи таллафузи ровӣ ба забони англисӣ ҳирфаӣ аст. Барои хориҷиён фаҳмову дастрас хоҳад буд. Ба бовари вай, унсурҳои фолклорӣ нақлро ҷолибу фарқкунанда кардааст.
Таърихи таҳияи лоиҳаи “Эхо Худжанда”
Фирӯза Мирҷумъаева, роҳбари ташкилоти ҷамъиятии “Равобит” зимни суҳбат гуфт, ки 6 моҳ барои таҳияи аудиоспектакл кор карданд. Эҷоди сенария дар асоси маводи таърихӣ, тарҷумаи он ба забонҳои русиву англисӣ, сабту танзим, коркади мусиқӣ кори аҳлона ва ҷиддиро талаб мекард.
“Мисол, барои мо оҳанг ва садо аз коргоҳҳои мардумиро ҳунармандони деҳаи Рӯмон, ки дар гузашта яке аз маҳалҳои шаҳри Хуҷанд буд, дастрас карданд. Мо дар аввал ният доштем, ки хатсайри аудиоспектакл аз бозори Панҷшанбе шурӯъ шавад ва то хона – музейи Камоли Хуҷандӣ давом кунад. Аммо объект, ки хеле калон буд, вақту имкони зиёдеро талаб мекард. Аз ин рӯ, бо машварати роҳбари осорхона ба қарор омадем, ки дар аввал танҳо дар масири зерин аудиоспектаклро таҳия кунем:
- Осорхона;
- Хатти доиравии тасаввурии кураи Замин (Меридиан 0);
- Дарвозаи Боғ;
- Ҷӯйбори Раззоқ;
- Муҷассаимаи “Ман бо духтаре вохӯрдам”;
- Маҷмӯаи нимпайкараҳои шахсиятҳои таърихӣ (колонадда);
- Айвонҳои кандакоришуда;
- Муҷассамаи Камоли Хуҷандӣ;
- Мақбараи Камоли Хуҷандӣ;
- Хона-музейи Камоли Хуҷандӣ”.
Ёдовар мешавем, ки аудиоспектакл-променад яке аз жанрҳои театриест, ки иштирокдори асосии он худи тамошибин мебошад. Он солҳои 2000-ум дар Аврупо пайдо шуда, аллакай, дар кишварҳои Британияи Кабир, Фаронса, Олмон ва Италия серистифода аст. Инак, бори нахуст он дар Тоҷикистон, дар Осорхонаи таърихии вилояти Суғд муаррифӣ гардид.
Файзуллохон Обидов, барои Your.tj
